Dëshmia dhe gruaja

Në librat e drejtësisë islame, e drejta e dëshmitarit shpjegohet kështu: Njeriu të ketë më tepër anë të mira se sa të këqia, kjo don të thotë se ai duhet të ruhet nga mëkatet e mëdha e të mos bjerë në mëkate të vogla shpesh. Gjykatësi është i thirrur t’i studjojë sjelljet e dëshmitarëve.

Në drejtësinë islame dëshmia e grave bëhet rreth çështjeve ku burrat nuk janë kompetentë. Si për shembull, virgjëria e lindja. Sipas hanefijve përveç "haddit" dhe "kisasit" të gjitha të drejtat dhe kontratat tjera, në proceset gjyqësore në vend të dy burrave dëshmitarë respektohet edhe dëshmia e një burri dhe dy grave. (Hadi është dënim me urdhër të All-llahut, siç janë, zinaja, vjedhja dhe të dehurit. Kisas është dënimi për sulme mbi trupin e njeriut, siç është plagosja dhe vrasja që aplikohet në të njëjtën mënyrë edhe në trupin e dorasit).

Mund të dëshmojnë dy gra në vend të një burri. Arsyen për këtë Kur’ani Famëlartë e thekson kështu:

Këtu përdoret fjala në përkthim "gabon" që rrjedh nga fjala "dalalet" që don të thotë: pakujdesi, gabim dhe largim nga rruga e drejtë. Kjo flet se në dëshmi aprovohet se gruaja ka trajtim tjetër nga burri.

Është një e vërtetë se gratë kanë një gjendje specifike shpirtërore. Për këtë çështje psikiatri Maz’har Osman thotë:

Një dijetar tjetër thotë kështu:

Pas këtyre vërejtjeve mund të themi se, angazhimi i dy grave si dëshmitare në vend të një burri, në disa raste, në ligjin Islam nuk don të thotë se rrjedh prej koncepcionit se gruaja është më e ulët se burri ose është gjysmë qenie në krahasim me burrin, por kjo rrjedh nga karakteristikat fiziologjike dhe psikologjike të saj. Pejgamberi a.s. flet për këtë karakteristikë të gruas gjatë dëshmisë. Këtu është edhe një moment që duhet të mirret parasysh. Cilësia më e madhe dhe më e nderuar e gruas është - detyra e nënës. Nëna, natyrisht, pjesën më të madhe të kohës së saj e kalon në shtëpi duke i rritur dhe edukuar fëmijët e vet. Ajo nuk mundet shumë t’i përcjellë ngjarjet që ndodhin jashtë, në shoqëri. Sipas ligjeve të memories në psikologji, sa më shumë njeriu të jetë në kontakt me një ngjarje, aq më tepër përshtypje i regjistrohen në trurin e tij. Në mënyrë të ndërsjellë ngjarjet që i opservon më rrallë, kanë përshtypje më të dobëta në memorien e tij dhe ato më lehtë harrohen. Sipas kësaj, edhe përshtypjet e gruas lidhur më marrëdhëniet ndërnjerëzore në të cilat natyrisht ajo më rrallë merr pjesë, janë më të dobëta, në krahasim me burrin. Kur’ani Famëlartë duke i dhënë gruas një ndihmesë në këtë pikëpamje, në të njëjtën kohë i ka dhënë edhe një rëndësi drejtësisë.

Mosdëshmimi, në mënyrë të drejtpërdrejtë çon në fshehjen dhe mosrealizimin e së drejtës. Zoti e ka ndaluar këtë. Dëshmimi jo i drejtë për shkak se njëra nga palët mund të jetë farefis i dëshmitarit ose për ndonjë arsye tjetër, gjithashtu çon në padrejtësi. Kur’ani Famëlartë thotë kështu:

Dëshmia ka edhe dënimet materiale. Për shembull: Nëse dikush dëshmon rrejshëm për zinanë e nuk e vërteton dëshminë e vet, dënohet me tetëdhjetë shkopinj dhe kurrë më nuk i besohet fjalës së tij. Pikërisht duke e marrë parasysh rrezikun dhe përgjegjësinë e madhe të aktit të dëshmisë, ligjet islame, gruas i kanë dhënë një shoqe me të cilën ndajnë përgjegjësinë. Pikërisht për këtë, gruaja nuk mirret si dëshmitare në raste të zinasë, akuzimeve të padrejta, për akte të dehjes ose të vjedhjes si dhe të hakmarrjes.

E vërteta kurrsesi nuk duhet të humb në institucionin e dëshmisë. Në raste kur nuk është e mundur që të dëshmojë mashkulli, dëshmia e grave (madje edhe vetëm një prej tyre) është e vlefshme. ‘Umeri r.a. e aprovoi dëshminë e gruas në raste të shkurorëzimit. Edhe Aliu r.a. e ka pranuar dëshminë e grave që ishin dëshmitare në vrasjen e një fëmije. Në Kur’anin Famëlartë është shpallur, që me rastin e udhëtimit kur dikush don të lë testament dhe nuk mund të gjejë dëshmitarë nga muslimanët pranohet edhe dëshmia e jomuslimanëve. As’habët e ndershëm e kanë pranuar edhe dëshminë e fëmijëve në rast të lëndimeve midis fëmijëve. Ibën Kajjimi, thotë se ulemaja duke u mbështetur në këto argumente, mendimet e tyre përputhen në këtë pikë: në rast nevoje dhe domosdoshmërie që të mos humb e vërteta, pranohet dëshmia e atyre që në kushte normale nuk u pranohet dëshmia për disa çështje. Përjashtimi i gruas nga dëshmia në raste të gjykimeve për hadd dhe kisas, rrjedh nga nevoja që në këto raste të rënda të mos ketë vend dyshimi. Në ligjet islame këto parime janë themelore: "Dënimet të jenë të pastra prej dyshimeve". "Sa të jetë e mundur dënimet më larg muslimanëve". E gjithë kjo, tregon një respekt ndaj qenies së njeriut, trupit dhe shëndetit të tij.